ZİHİNSEL GELİŞİM- JEAN PİAGET KURAMI
Piaget’ye göre zihin gelişimi organizmanın dünyaya kalıtımsal olarak getirdiği ve tüm gelişim boyunca değişmez kalan bazı biyolojik işlevlere dayanmaktadır. Bu değişmez işlevler bilişsel örgütleme (organization) ve uyum sağlamadır (adaptation).
Kuramın Temel Kavramları:
1. Şema
Değişen ve uyum sağlayan biyolojik yapının psikolojik karşılığıdır. Çevreye zihinsel uyum sağlamak için kullanılan zihinsel (bilişsel) yapılardır. Bunlar dünyayı tanımak için yapılan fiziksel (bakmak, tutmak, emmek vb.) ve zihinsel (karşılaştırma, sınıflama, sayı sayma vb.) eylemlerdir. Şemalar duyu-devinim (sensory-motor) ve bilişsel olarak incelenir. Bilişsel şemalar duyu-devinim şemalarının içselleştirilmesi ile ortaya çıkarlar. (bakma şemasının içselleştirilmesiyle görsel bir imge oluşumu gibi). Bebeğin ilk şemaları refleksleridir. Şemalar hareketlidir, ortama göre gelişir ve değişirler.
2)Şemaların Örgütlenmesi
Bilişsel yapıları daha karmaşık sistemler oluşturmak üzere güdüleme becerisidir. Organizmanın sahip olduğu yapı ve süreçleri fiziksel ya da psikolojik sistemler içinde bütünleştirmesidir. Giderek daha üst düzeyde zihinsel yapıya ulaşır. Bunlar doğuştan kazanılmış becerilerdir. Bu işlem sırasında uyum sağlama işlevi devreye girer.
3) Uyum Sağlama (adaptasyon)
Kişinin çevreye uyum yetisi asimilasyon (özümleme) ve akomodasyon (uyma) olmak üzere 2 birbirini tamamlayan süreç ve işlevlerle gerçekleşir. Özümleme yeni bir deneyimi (uyarıları ve yaşantıları) içe alıp var olan şemaya yerleştirmedir. (içe doğru işlem). Kişinin dış dünyayı kendi ön bilgilerine göre ayıklaması (kendi bilgi sistemi ve kendi yapılarına göre seçerek ve değiştirerek içe alması) ve yeni deneyimleri kurulmuş olan zihinsel yapısı yardımıyla içeri alması şeklinde işler. Uyma ise yeni alınan bilginin gerçekle uyum sağlaması için şemalarda ayarlama yapılmasıdır. (dışa doğru işlem). Özümleme nesnel gerçeğin değiştirilerek içe alınması uyma da özümlenen bu gerçek ile uyum sağlamaya yönelik olarak öznel gerçekliğin değiştirilmesidir. Uyma önceki bilgilerin çevrenin gerçekçi isteklerine (dış dünya gerçeklerine uyumlu duruma getirme) göre değiştirilmesidir. Bunu da bilişsel yapısını uyarlayarak veya düzenleyerek yapar. Özümleme ile uyma arasında bir ayrılık olduğu zaman çocuğun çevre ile ilgili bilgisinde bir bölünme olur ve çocuk dengelenimi yeniden sağlama gereksinimindedir. Piaget kuramına göre zihin gelişimi için en önemli güdülenme aracı bu dengesizliktir. Yani özümlenen bilgilerin organizmanın mevcut yapılarıyla bağdaşmayan yeni yapılar içermesi bilişsel bir çatışma ortaya çıkarır ve zihinsel denge bozulur. Bu durumda yeni bilgilerle eski yapılar arasında yeni bir dengeye ulaşmak için uyma işlevi harekete geçirilir.
Piaget’ye göre zihin gelişimi organizmanın dünyaya kalıtımsal olarak getirdiği ve tüm gelişim boyunca değişmez kalan bazı biyolojik işlevlere dayanmaktadır. Bu değişmez işlevler bilişsel örgütleme (organization) ve uyum sağlamadır (adaptation).
Kuramın Temel Kavramları:
1. Şema
Değişen ve uyum sağlayan biyolojik yapının psikolojik karşılığıdır. Çevreye zihinsel uyum sağlamak için kullanılan zihinsel (bilişsel) yapılardır. Bunlar dünyayı tanımak için yapılan fiziksel (bakmak, tutmak, emmek vb.) ve zihinsel (karşılaştırma, sınıflama, sayı sayma vb.) eylemlerdir. Şemalar duyu-devinim (sensory-motor) ve bilişsel olarak incelenir. Bilişsel şemalar duyu-devinim şemalarının içselleştirilmesi ile ortaya çıkarlar. (bakma şemasının içselleştirilmesiyle görsel bir imge oluşumu gibi). Bebeğin ilk şemaları refleksleridir. Şemalar hareketlidir, ortama göre gelişir ve değişirler.
2)Şemaların Örgütlenmesi
Bilişsel yapıları daha karmaşık sistemler oluşturmak üzere güdüleme becerisidir. Organizmanın sahip olduğu yapı ve süreçleri fiziksel ya da psikolojik sistemler içinde bütünleştirmesidir. Giderek daha üst düzeyde zihinsel yapıya ulaşır. Bunlar doğuştan kazanılmış becerilerdir. Bu işlem sırasında uyum sağlama işlevi devreye girer.
3) Uyum Sağlama (adaptasyon)
Kişinin çevreye uyum yetisi asimilasyon (özümleme) ve akomodasyon (uyma) olmak üzere 2 birbirini tamamlayan süreç ve işlevlerle gerçekleşir. Özümleme yeni bir deneyimi (uyarıları ve yaşantıları) içe alıp var olan şemaya yerleştirmedir. (içe doğru işlem). Kişinin dış dünyayı kendi ön bilgilerine göre ayıklaması (kendi bilgi sistemi ve kendi yapılarına göre seçerek ve değiştirerek içe alması) ve yeni deneyimleri kurulmuş olan zihinsel yapısı yardımıyla içeri alması şeklinde işler. Uyma ise yeni alınan bilginin gerçekle uyum sağlaması için şemalarda ayarlama yapılmasıdır. (dışa doğru işlem). Özümleme nesnel gerçeğin değiştirilerek içe alınması uyma da özümlenen bu gerçek ile uyum sağlamaya yönelik olarak öznel gerçekliğin değiştirilmesidir. Uyma önceki bilgilerin çevrenin gerçekçi isteklerine (dış dünya gerçeklerine uyumlu duruma getirme) göre değiştirilmesidir. Bunu da bilişsel yapısını uyarlayarak veya düzenleyerek yapar. Özümleme ile uyma arasında bir ayrılık olduğu zaman çocuğun çevre ile ilgili bilgisinde bir bölünme olur ve çocuk dengelenimi yeniden sağlama gereksinimindedir. Piaget kuramına göre zihin gelişimi için en önemli güdülenme aracı bu dengesizliktir. Yani özümlenen bilgilerin organizmanın mevcut yapılarıyla bağdaşmayan yeni yapılar içermesi bilişsel bir çatışma ortaya çıkarır ve zihinsel denge bozulur. Bu durumda yeni bilgilerle eski yapılar arasında yeni bir dengeye ulaşmak için uyma işlevi harekete geçirilir.
Yorumlar
Yorum Gönder